'Praag, dit moedertje, houdt mij in haar klauwen'

Kafkaesk

Franz Kafka. Wie kent hem niet. In ieder geval van naam. En het woord waar hij nog steeds beroemd om is: Kafkaesk. Maar wat weten we werkelijk over hem en wie heeft echt al die verhalen gelezen? Misschien Het Slot of Het proces of Amerika. Zijn bekendste werken. Of Metamorfosis.


Een van de redenen waarom ik gekozen heb een themareis aan te bieden over 'het Praag van Franz Kafka' is
zijn (on-)bekendheid. En het feit dat hij bijna zijn hele leven in Praag gewoond heeft. Hij kon zich er niet van los maken. Hij leefde in een interessante tijd, in een prachtige stad. Bovendien te midden van een grote groep, nu veelal vergeten schrijver en dichters. En het fascinerende is: Franz Kafka is nog steeds een inspiratiebron is voor kunstenaars.

2014

Eerst even wat jaartallen:
In 2014 is het 90 jaar geleden dat Franz Kafka overleed. Niet in Praag maar in Wenen.
2014 is ook het jaar waarin we herdenken dat 100 jaar geleden de Eerste Wereldoorlog (WOI) losbarstte met het schot in Sarajevo, een stad die deel uitmaakte van de Oostenrijks Hongaarse Dubbelmonarchie. Een oorlog die alles verwoeste wat tot Kafka's wereld had behoord. Praag zou nooit meer dezelfde stad zijn. Voor WOI was Praag de derde grote stad van de Oostenrijks Hongaarse Dubbelmonarchie, na Wenen en Boedapest. Maar vergeleken bij deze twee toch meer een provinciehoofdstad (van Bohemen) dan een bruisende metropool. De grote uitzondering vormden de schrijvers en dichters, en dan vooral de Duitstalige joodse schrijvers. Je struikelde er over. En de muziek. Praag kon je met recht de muziekhoofdstad van Europa noemen. Cultureel was het goed toeven in de Praagse koffiehuizen.

Eigen Republiek

Na de WOI was het gedaan met het keizerrijk van Franz Josef. Praag werd de hoofdstad van een onafhankelijke Tsjechoslowaakse Republiek. Voor Duitsers en dan vooral de Duitstalige joden betekende dit in de praktijk een achteruitgang. Het antisemitisme dat altijd al aanwezig was geweest in de Dubbelmonarchie werd nu veel gewelddadiger. Veel joden dachten over emigratie naar (toen nog) Palestina. Kafka was getuige van zijn tijd maar nam geen stelling. Hij bleef in Praag.

En in 2014 herdenkt Tsjechië dat 25 jaar geleden de muur viel (1989). Met de beroemde Fluwelen Revolutie verdwenen de communisten als voornaamste macht van het toneel en werd een toneelschrijver president van de Tsjechoslowaakse Republiek, Vaslav Havel. En later van de Tsjechische Republiek toen Slowakije zich - ook geweldloos - losmaakte van Tsjechië.

Een mooi jaar dus om naar Praag te gaan.